一年365天，天天有领导来调研！形式主义调研风该刹刹了

百度 对在电商网络平台开办网店的贫困劳动力，也可按规定享受创业担保贷款政策。 Нидерланд Падышалыгы нидерл. Koninkrijk der Nederlanden
Туу Герб
Урааны: ?Je maintiendrai? ?Мен колдойм?
Мамлекеттик Гимни
Нидерланддын жайгашкан жери (кочкул жашыл): - Европада (ачык жашыл жана кочкул боз) — Европа Биримдигинде (ачык жашыл)
Эгеменд??л?к к?н?	1609-ж. ( Испаниядан)
Расмий тили	нидерландча
Борбор шаары	Амстердам
Ири шаарлар	Амстердам, Роттердам, Гаага, Утрехт, Эйндховен, Тилбург, Гронинген
Башкаруу формасы	Конституциялык монархия
Падышасы Премьер-министри	Виллем-Александр Марк Р?тте
Аянты ? Жалпы	131 - д?йн?д? 41 543 км2
Калкы ? Бааланган (2023) ? Жыштыгы	↗17 780 800 адам (64) 517 ад./км2
ЭОК коду	NED

Нидерланд (нидерл. Nederland), расмий — Нидерланд Падышалыгы (нидерл. Koninkrijk der Nederlanden) (расмий эмес аталышы – Голландия) – Батыш Европадагы ?лк?. Чыгышынан Германия, т?шт?г?н?н Бельгия менен чектешип, т?нд?г?н жана батышын Т?нд?к де?из чулгайт. Кариб де?изиндеги Бонайре, Синт-Эстатиус, Саба жана башка аралдардагы ээликтери менен бирге Нидерланд Падышалыгын т?з?т.

Негизги маалымат

Европа б?л?г?нд?г? аймактын аянты — 41 543 км2 (кургактык — 33 888 км2, суу — 7650 км2), калкы — 18 079 606 адам (2025-жылдын 12-майына карата). Борбору – Амстердам шаары. Административдик-аймактык жактан 12 провинцияга б?л?н?т. Акча бирдиги – евро. Н. – БУУнун (1945), Европа Биримдигинин (1957), Эл аралык экономикалык ?н?г?? жана кызматташуу уюмунун (1960), НАТОнун (1949), ЭВФтин (1945), ЮНЕСКОнун (1947), ИНТЕРПОЛдун (1923) жана башка уюмдардын м?ч?с?.

Мамлекеттик т?з?л?ш?

Нидерланд – унитардык мамлекет. Башкаруу формасы – конституциялык парламенттик монархия. Мамлекет башчысы – монарх. Мыйзам чыгаруу бийлигинин жогорку органы – эки палаталуу парламент (Генералдык штат). Аткаруу бийлигин ?км?т (Министрлер кабинети) ишке ашырат. Негизги саясий партиялары: Христиандык-демократиялык чакырык, Эмгек партиясы – социал-демократиялык партиясы, Эркиндик жана демократия ?ч?н элдик партиясы жана башка.

Табияты

Нидерланд Орто Европа т?зд?г?н?н батышында, жээк тилкесиндеги ойду?дарда жана кургатылган жерлерде (польдераларда) жайгашкан. Жеринде ойду?дуу т?зд?кт?р басымдуу. ?лк?н?н аймагынын жарымынан к?б? (33,9 ми? км2) де?из де?гээлинен т?м?н туруп, т?шт?к-чыгышында 2% жери гана 30 мге жогору к?т?р?л?п турат. Анча бийик эмес б?кс? тоолор орун алган. Аймагынын к?б?нд? дарыялар ?т? жыш жайгашкандыктан (Рейн, Маас, Шельда жана башка), кеме ж?р??ч? жалпы дельтаны т?з?т. Дарыялары агызып келген шилендилерден дельталар пайда болуп, жээктеринде ойду?дар т?з?лг?н. Ал ойду?дардын к?пч?л?г? Т?нд?к Голландия, Т?шт?к Голландия жана Флеволанд провинцияларында жайгашкан. Жээк тилкеси шиленди дюналардан турат. Э? бийик жери – Валсерберг чокусу (бийиктиги 322 м; Арденна тоосунда), т?м?нк?с? – Заудпластполдер (–6,74 м). Климаты де?издик мел??н, жайы салкын, кышы жумшак. Январдын орточо темпрасы 1–3?С, июлдуку 16–17?С. Жылдык жаан-чачыны 650–750 мм. Ири дарыялары: Рейн, Маас, Шельда; к?л? – Эйсселмер (булу?). Суу каптоо коркунучуна байланыштуу Зейдер-Зе булу?унун (1282 жылкы суу каптоодон пайда болгон) т?шт?г?нд? дамбалар курулган. 1953-жылы да катуу суу ташкыны ж?рг?н. ?лк?н?н аймагынын к?п б?л?г?н к?л топурак ээлейт. Т?нд?г? менен чыгышы чым к??-к?л, кээ бир жерлери саз топурактуу. Чыгышы менент?шт?г?нд? кумдуу топурактар кездешет. Польдералар айыл чарбасында колдонулат. Лимбургдун т?шт?г?нд?г? б?кс? тоолордун кыртышы эолдук процесстин натыйжасында борпо? сары келет. Андан сырткары к?рд?? топурактар да бар. ?лк?н?н аймагынын т?шт?к жана чыгышында вереск, кызыл карагай, эмен жана башка токойлор ?с?т. Фаунасы антропогендик фактордун негизинде сейрект??д?. Канаттуулардын к?п т?р? мекендейт. Сейрек кездеш??ч? жаныбарлар коргоого алынып, улуттук парктар (Велюзом, Кеннемер дюналары жана башка) жана коруктар уюштурулган. Кен байлыктары: нефть, газ, чым к??, кайнатма туз, каолин.

Калкы

Амстердам.

Калкынын к?пч?л?г?н нидерланддар (80,7%) т?з?т. О. эле немистер (2,4%), индонезиялыктар (2,4%), т?ркт?р (2,2%), суринамдыктар (2%), марокколуктар (2%), индиялыктар (1,5%), антилдиктер жана арубалыктар (0,8%) жана башка элдер да бар. Расмий тили – нидерланд тили. Калкынын 64,27%и христиан (протестант 33, католик 31,27), 6%и мусулман, 0,6% индуизм, 0,5% буддизм, 2,2%и башка диндерди тутат. Т?р?л??н?н де?гээли орточо (1000 кишиге 12,42), ?л?м-житим т?м?н (1000ге 8,48; жаш балдардыкы 6). Орточо жыштыгы 1 км2 394 киши (2011). Калкынын жашынын орточо узактыгы эркектериники – 75 жаш, аялдарыныкы – 81. Шаар калкы 82% (2008). Ири шаарлары: Амстердам, Гаага, Роттердам, Утрехт.

Тарыхы

Нидерланд аймагын адам неолит доорунан мекендеген. Биздин заманга чейинки 1-ми? жылдыктын 2-жарымында Нидерландда негизинен кельт уруулары жашап, биздин замандын башында аларды германдар с?р?п чыгарган. Биздин заманга чейинки 1-кылымда Нидерланддын бир б?л?г?н римдиктер басып алып, 3–4-кылымда франктар отурукташкан. 10–11-кылымда Нидерландда феодалдык ээликтер (графтыктар) т?з?л?п, 12-кылымдан шаарлар ?н?кк?н. Нидерланд 144 жылдан Габсбургдардын, 1556-жылдан Испаниянын бийлигинде болгон. 15–16-кылымдын аягында капиталисттик мамилелер калыптана баштаган. Испаниянын ?ст?мд?г?н? каршы Нидерланд буржуазиялык революция сынан улам ?лк? к?з карандысыздыкка жетишип, ту?гуч буржуазиялык республикалык т?з?лг?н. Революция дан кийин Нидерланддын экономикасы менен мадабияты тездик менен ?н?г?п, 1648-жылы Кошмо провинциялардын федерациялык республикасына (кээде Голландия деп да аталган) айланып, аз убакытта эле европалык мамлекеттерден ашып кеткен. 1795-жылы француз аскерлер басып киргенден кийин Францияга к?з каранды Батав Республикасы т?з?лг?н. 1806-жылы ?лк?н? Франция басып алып, Голландия королдугу т?з?лг?н. Вена конгресси (1814–15) к?чк? салып, Н. менен Бельгияны Нидерланд королдугуна бириктирип, ал 1815-жылы 15-майда расмий жарыяланган. Бельгия революция сынын (1830) натыйжасында Бельгия Нидерланддан б?л?нг?н. 19-кылымдын акыркы чейрегинде Нидерландда ?н?р жай т??к?р?ш? аяктап, империализмге ?т?? мезгили башталган. Биринчи д?йн?л?к согуш (1914–18) мезгилинде Нидерланд бейтарап саясат ж?рг?зг?н. 2-д?йн?л?к согуш (1939–45) башталганда Нидерланд ?з?н бейтарап ?лк? деп жарыялаган, бирок аны 1940-жылы 14-майда Германия басып алган. Душмандан 1945-жылы майда бошотулган. 1945-жылдан БУУнун, 1949-жылдан НАТОнун м?ч?с?. Нидерланддын аймагында НАТОнун штабы, АКШнын аскер базасы жайгашкан. Нидерландда 1951-жылы Бенилюкс союзу (Бельгия, Н., Люксембург), 1957-жылы Европа Экономика биримдиги т?з?лг?н.

Экономикасы

Нидерланд – индустриясы жогорку де?гээлде ?н?кк?н ?лк?. ИДПнин к?л?м? 654,7 млрд долларды (2009, АКШ) т?зг?н. Аны киши башына б?л?шт?рг?нд? 39,9 ми? доллардан туура келет. Андагы тейл?? ч?йр?с?н?н ?л?ш? (% менен) 73,7, ?н?р жайдыкы 24,4, айыл чарбаныкы 1,9. 2008-жылы 108,2 млрд кВт.с электр энергиясы ?нд?р?лг?н. Негизинен ЖЭБден алынат. Эки АЭС иштейт. ?н?р жайынын башкы тармагы – машина куруу (байланыш жана телекоммуникация жабдуулары, ке?се жана тиричилик техникалары, кеме, автомобиль тетиктери), химиялык (лак, боёочу каражаттар, жер семирткич жана башка), нефть-химиялык, тамакаш (эт, с?т азыктары, пальма майы, жууган май, сыр, коюу с?т, шоколад жана башка), текстиль ?н?р жай ?н?кк?н. Пиво кайнатылат. Ликёр жана башка ?нд?р?л?т. Таш к?м?р, нефть, табигый газ, чым к??, кайнатма туз, каолин казылып алынат. ?лк?н?н аймагынын 65%и иштетилет. Негизги азыктары – карт?шк?, кант кызылчасы, жашылча-жемиш, буудай жана башка Бодо мал, кой, эчки, чочко асыралып, ?й куштары багылат. Балык кармоо ?н?кк?н. Де?из продуктулары даярдалат. Парниктерде жашылча-жемиш ?ст?р?? боюнча алдынкы орунда. Автомобиль жолунун узундугу (ми? км менен) 138,8 (2008 тез ж?р?? ?ч?н автомагистралдары 2,58), темир жолунуку 2,9. Сыртка азык-т?л?к (эт, сыр, шоколад жана башка), нефть продуктулары, газ, машина жана жабдуулар жана башка чыгарылат. Ири порттору: Роттердам жана башка Негизги соода шериктештери: Германия, Бельгия, Улуу Британия, Франция, Кытай жана башка.

Маданияты

Билим бер??с? мектепке чейинки тарбиялоону, милдетт?? башталгыч, орто, атайын жана жогорку билим бер??н? камтыйт. Орто жана адистик билим алуу, башка адистикке ?т??, информатика, компьютер ?йр?н??, чет тилдерди, менежменттин жана бизнестин негиздерин жана башка окутуу курстары иштейт. 15 жаштан жогору калктын сабаттуулугу 91%ти т?з?т (2013). Ири мамлекеттикЖОЖдорунун к?б?, о. эле музейлери, китепканалары Лейден, Гронинген, Амстердам, Роттердам шаарында жайгашкан.

Массалык маалымат каражаттары

?Телеграф?, ?Алгемейн дахблад?, ?Фолкскрант?, ?Биннехоф? жана башка ири гезит-журналдары чыгат. Радиоуктуруу 1969-жылдан, телек?рс?т?? 1951-жылдан, ошондой эле ?Алгемен Нидерланде Персбюро? маалымат агенттиги 1934-жылдан иштейт.

Адабияты

Нидерланд тилиндеги байыркы адабий эстелик – Каролинг псалмалары (9-кылым). Тунгуч к?р?н?кт?? жазуучусу – Генрих фон Фельдеке. Кайра жаралуу идеясы Э. Роттердамскийдин чыгармаларында (айрыкча ?Макоолуктун мактанчы? сатирасы) берилет. 12–16-кылымдагы Нидерланд адабияты эски Нидерланд адабиятынын нугунда ?н?кк?н. Нидерланддын маданиятындагы ?алтын доор? катары 17-кылым эсептелет. Ар т?рд?? адабий багыттарга жаткан (алардын э? башкысы классицизм болгон) ошол доордун жазуучулардын чыгармачылыгы ?ч?н социалдык жана этикалык проблемаларга к???л буруусу м?н?зд?? болгон (А. Валериус, П. К. Хофт, С. Костер, Г. А. Бредеро, Я. Стартер жана башка). 17-кылымдын адабиятынын тарыхында борбордук орунду акын жана драматург И. ван ден Вонделдин чыгармачылыгы ээлеген. Анын ?Люцифер? (1654) трагедиясы – д?йн?л?к адабияттын шедеврлеринин бири. 18-кылымда адабиятта демократиялык салттардын солгундашы байкалат. Нидерланддын 19-кылымдагы белгил?? жазуучу Э. Д. Деккер ?з чыгармаларында (?Макс Хавелаар?, 1860, ?С?й?? каттары?, 1861) нидерл. колониализмге, буржуазиялык коомдун адамкерчиликсиздигине каршы идеяларды берген. 20-кылымдын башында Нидерланд адабиятына Г. Хейерманс (?Бриллианттар шаары? 1904; ?Эмгекте жана зыяратта? 1903); Гортер (?Мей?, 1889; ?Пан? 1912); Роланд Холст (?Кайрадан т?р?лг?нд?р?, 1903; ??рг? жол?, 1907, ?Томас Мор?, 1902; ?Балдар?, 1922) жана башка келишкен. Немистик-фашисттик аскерлер Н-ны оккупациялаган жылдары (1940–45) басма с?з жашырын иштеген. Ага Вестдейк, Т. де Фрис, Я. Гресхоф А.ван Дёйнкеркен жана башка катышкан. ?зд?р?н ?70-жылдардын тобубуз? деп атаган со?ку муундун акын-жазуучулары формализмге каршы, элдин калы? катмарына жакын жана т?ш?н?кт?? адабиятты т?з??н? башташкан.

Архитектура жана с?р?т искусствосу

19-кылымдын 1-жарымында Н-нын архитектурасы башка ?лк?л?рд?н, айрыкча Франциянын шаар куруусунун к?чт?? таасиринин алдында болгон. 19-кылымдын2-жарымында, айрыкча 80-жылдарда Н-нын экономикасы к?т?р?л?п, шаарлардын ?с?ш?н?, алардын структурасынын ?зг?р?ш?н? ?б?лг? т?з?лг?н. 1902-жылы Х. П. Берлаге Амстердамды ке?ейт?? долбоорун сунуш кылган, 1935-жылыК. ван Эстерендин жетекчилиги астында Амстердамдын генпланы иштелип чыккан. Бул планды ишке ашыруу 2-д?йн?л?к согуштан кийин да улантылган. Жа?ы шартка байланыштуу Роттердамдын борборун (250 га) реконструкциялоо (1940-жылы фашисттик бомбалоодо жок кылынган) пландаштырылып, шаар аймагы (800 га) кенен проспекттерге, аянттарга б?л?нг?н. 1900–40-жылдардагы Н-нын архитектурасы эклектикадан функционализмге ?т??н?н ар кандай стадияларына ачык мисал болуп саналат. 1920-жылдардын архитектурасында дагы бир багыт В. М. Дюдоканын чыгармачылыгына байланыштуу. Анын Хилверсюмдагы коомдук курулуштары (ратуша, 1928–30 жана башка) к?п жагынан шаардын ?зг?ч?л?г?н аныктап, функциялык максаттуулугу менен гана эмес, образдын жаркын эмоциялуулугу, айкын пластикалуулугу менен айырмаланат. ?нд?р?шт?к архитектурага – техникалык курулуштарга (Гертрёйденберг электр станциясы), ишканаларга чо? к???л б?л?нг?н. 17-кылымдагы Нидерланд искусствосунда станоктук с?р?т, офорт басымдуулук кылган. 17-кылымдын 30-жылдарында голланд живописи нукура демократизмге жана чебер жа?ычылдыкка каныгып, психологиялык бирдиги, т?ст?рд?н гаммасынын ж?н?к?йл?г? менен айырмаланган. Ошол кезде голландиялык ири реалисттер Халстын, айрыкча Рембрандттын чыгармаларында адамды баалоо жана тере? психологизм негизги орунду ээлеген. 18-кылымда Нидерланд искусствосу эпигондук м?н?зг? ?тк?н. 19-кылымдын ортосунда реалисттик багыт (Я. Б. Ионгкинд, Й. Исраэлс) толук калыптанган. В. ван Гог голланд жумушчулары менен дыйкандарынын ачык-айкын образдарын т?зг?н. 20-кылымда Н-да символизм, абстракционизм жана башка агымдар пайда болгон.

Музыкасы

Нидерланддын музыкалык маданияты ж?н?нд?г? алгачкы маалыматтар орто кылымга тиешел??. Ал 15–16-кылымда жогорку де?гээлге к?т?р?лг?н. Музыка искусствосунун классикалык мезгили Нидерланд мектебинен башталган, анын ?к?лд?р?: Г. Дюфе, Жоскен Депре жана башка Бул мектеп б?тк?л Батыш Европа музыкасына таасирин тийгизген. 17-кылымда жогорку де?гээлдеги аспаптык музыканын ?н?г?ш? менен катар музыкалык аспаптарды жасап чыгаруу жогорку де?гээлге чыккан. 16-кылымдын аягы – 17-кылымдын башында композитор, органдык музыканын чебери Я. П. Свелинг немис органдык музыкалык мектебинин ?н?г?ш?н? чо? салым кошкон. 19-кылымдын 1-жарымында адегенде немис романтикалык таасир менен улуттук-демократиялык музыкалык маданият ?н?г?т. К?п голланд композиторлору Германияда (Ж. Б ван Бре, Й. Ферхюлст, Р. Хол, В. Николаи жана башка) окушкан. Биринчи Королдук музыкалык мектеп (1826–46, Гаага) негизделген. 1841-жылымузыканттардын турмуш-тиричилигин коргоо боюнча ?Цецилия? коому, 1883-жылы?Консертгебау? деген ?з?н?н залы, хору жана атактуу симфониялык оркестри менен э? чо? концерттик коом т?з?лг?н. 19-кылымдын аягы – 20-кылымдын башында улуттук композиторлор (Б. Зверс, Й. Вагенар, А. Дипенброк жана башка) чыккан. Немистик-фашисттик оккупация музыкалыктурмуштун ?н?г?ш?н баса?даткан. 40жылдардын аягында ар кандай авангарддык чыгармачыл багыттар (к. Авангардизм) пайда болгон. Б?г?нк? к?нд? Амстердам, Гронинген, Гаага, Роттердам, Утрехт, Маастрихт жана Тилбург шаарында 7ден ашык консерватория бар, 3 музыкалыклицей, католиктик чирк?? музыкасы, Нидерланд инту; чирк?? музыканттарын даярдай турган атайын окуу жайлары бар.

Театрлары

Нидерланддын профессионал театры 17-кылымдан тартып ?н?г?п, улуттук драматургиясы (ван дер Виле П. Гофт) пайда болгон. Нидерланддын театр искусствосу кийин чет элдин таасиринде болуп, француз, англиялык драматургдардын чыгармаларын к?п пайдаланган. 19-кылымдын аягы – 20-кылымдын башында голланд авторлордун (Г. Гейерманс жана башка) пьесалары коюла баштаган. 40–60-жылдардагы к?р?н?кт?? театрларында ?Гаага комедиясы? (К. Ласёр башчылык кылган), ?Нидерланд комедиясы? (жетекчиси Х. В. ван дер Берг жанаЙ. де Местер) пьесалары коюлган. 60–70-жылдарда репертуарларында улуттук драматургдар Х. Хейерманс, Я. Стал, Ле де Бур жана башкалардын пьесалары орун алган. Белгил?? актёрлору, режиссёрлору: А. Ван Дальсюм, К. ван Дейк, Ш. Кёлер, В. Фос жана башка.

Киносу

Алгачкы киностудиясы 1910-жылы Гарлемде уюшулган. 1933-жылы Амстердамда толук метраждуу алгачкы к?рк?м фильм (?Моряктар?) тартылган. 20–30-жылдары режиссёр Й. Ивенс чыгарган фильмдер чо? ийгиликке жетишкен. Нидерланд к?рк?м кинотасмалары: ?Фанфарлар? (1958, режиссёр Ханстра), ?Месье Хаварден? (1969, режиссёрХ. Кюмель), ?Франк жана Ева? (1973, режиссёр П. де Лар-Парра), ?Т?рк жемиши? (1973, режиссёр П. Ферхувен) жана башка Кино актёрлору: В. Ванн Алмерой, Т. Хюрдерман, Р. де Хойер, К. Брюсе.

Булактар

• “Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы: 5-том. Башкы редактору Асанов ?. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2014. илл. ISBN 978 2025-08-061-7