140平米群租房放了34张床位 租客上厕所排队半小时
|
百度 而领导干部对称呼职位也习以为常，甚至很是在意，如果对方没有按级别打招呼，就觉得是对自己不尊重。
Гренада | |||||
| |||||
| Урааны: ?Кудайды ар дайым таануу менен биз алдыга умтулабыз, бир эл катары ?н?г?б?з(англ. Ever conscious of God we aspire, build and advance as one people)? | |||||
| Гимн: ?Hail Grenada? | |||||
.svg)
| |||||
| Эгеменд??л?к к?н? | 7-февраль 1974-жыл | ||||
| Расмий тили | англис тили | ||||
| Борбор шаары | Сент-Жоржес | ||||
| Ири шаарлар | Сент-Жоржес | ||||
| Башкаруу формасы | Конституциялык монархия | ||||
| Король Генерал-губернатор Премьер-министр |
Чарльз III Сесиль Ла Гренейд Дикон Митчелл | ||||
| Мам. дини | Динден тышкары мамлекет | ||||
| Аянты ? Жалпы ? Суу бетинин %. |
185-орун - д?йн?д? 348,5 км2 1.6 | ||||
| Калкы ? Бааланган (2021) ? Жыштыгы |
124,610 адам (179-орун) 318,58 ад./км2 | ||||
| ИД? (САМ) ? Бардыгы |
2,3 млрд $ | ||||
| ИД? (номинал) ? Бардыгы ? Ар бир жанга |
1,3 млрд $ 11,437 $ | ||||
| АД?И | ▲ 0,793 (жогору) (73-орун) | ||||
| Акча бирдиги | Чыгыш кариб доллары (XCD) | ||||
| Домени | .gd | ||||
| ISO коду | GD | ||||
| ЭОК коду | GRN | ||||
| Телефон коду | +1-473 | ||||
| Убакыт аралыгы | UTC -04:00 | ||||
Гренада (англ. Grenada) — Кариб де?изинин т?шт?к-чыгышындагы арал мамлекет, Гренада аралын жана Кичи Антиль аралдар тобунунун Гренадин аралдарынын т?шт?к б?л?г?нэ элейт[1].
Этимология
[т?з?т?? | булагын т?з?т??]?Гренада? деген аталыштын келип чыгышы белгисиз, бирок испан саякатчылары аралдын атын Андалусиянын Гранада шаарынын урматынан коюшкан[1][2]. ?Гранада? аталышы биринчилерден болуп 1520-жылдары испан карталарында пайда болгон. Бул аралдын т?нд?г?нд?г? аралдар испандар тарабынан ?Лос Гранадиллос? (?Кичи Гранадалар?) деп аталган[3].
Тарыхы
[т?з?т?? | булагын т?з?т??]Гренада аралдарын Колумб 1498-жылы Америкага болгон ?ч?нч? саякаты учурунда ачкан. Аралда Кариб индейлери жашаган. Аралдагы биринчи европалыктардын конуштарын испандар, кийин француздар жана англиялыктар т?пт?шк?н. 1609-жылы апрелде Робинсон жана Годфри баштаган англиялык экспедиция бул аралдын аймагында колонияны т?з??г? аракет кылышкан, бирок алар курган чепке жергиликт?? тургундар кол салып, талкалап, колонизаторлордун к?б?н ?лт?р?шк?н[4].
Франция аралды 1650-жылы сатып алган. Мартиниканын губернатору аралда европалыктардын ири конушун т?з?п, кийинчерээк бул конуш Сент-Жоржес шаарына айланган. Жергиликт?? калкты европалыктар 1655-жылы толугу менен жок кылышкан. Француздар Гренадада тамеки жана индиго, андан кийин пахта жана мускат жа?гагын ?ст?р? башташкан. Плантацияларга ишт?? ?ч?н африкадан кулдар алынып келинип турган[3].
1763-жылы британиялыктар аралды басып алышкан, бирок француздар аралды 1779-жылы кайрадан кайтарып алышкан. Акыры, 1783-жылы Версаль келишими боюнча арал Англияга ?тк?р?л?п берилген.
1885-1956-жылдар аралыгында Гренада Британиянын Левард аралдарынын, 1958-жылдын январынан 1962-жылдын майына чейин Вест-Индия федерациясынын курамында болгон. 1967-жылы Гренадага ички ?з?н-?з? башкаруу киргизилген.
Британ шериктештигининин курамында калуу менен к?з карандысыздыгын1974-жылы алган. 1974-жылы апрелде Гренада Кариб ?лк?л?р?н?н Бирлигинин м?ч?с?[5], 1974-жылы сентябрда БУУнун м?ч?с? болуп кабыл алынган[6].
География
[т?з?т?? | булагын т?з?т??]
Гренада жанар тоонун атылышынын пайда болгон арал. Жээк б?л?г? ойду?дуу келет. Аралдын ички б?л?г?н тоолор жана д??с??л?р ээлейт. Жанар тоолордун чокуларынын максималдуу бийиктиги 840 метрге жетет (Сент-Катерин тоосу)[7]. Аралда дарыялар аз, бирок майда сайлар жана булактар к?п.
Аралда т?ш?мд?? жанар тоолук топурактуу аймактар арбын. Нымдуу тропиктик дайыма жашыл токойлордо баалуу дарактардын т?рл?р? сакталып калган[8]. Аралдын айланасындагы де?из суулары балыктарга, рак сымалдууларга жана моллюскаларга бай.
Гренада, Гренадин аралдарынын т?шт?к б?л?г?н (э? чо? Кариока аралы менен) курамына камтыйт.
Климат
[т?з?т?? | булагын т?з?т??]Климаты тропиктик, жаан-чачындуу мезгил майдан октябрга чейин уланат. Жаан-чачындын ?лч?м? жылына 1500 ммден ашык. Июлдан октябрга чейинки убакыт бороон-чапкындардын мезгили. Орточо айлык температура болжол менен +26°C тегерегинде.
Саясий т?з?л?ш?
[т?з?т?? | булагын т?з?т??]Шериктештиктин курамына кирген конституциялык монархия болуп саналат. Мамлекет башчысы жана аткаруу бийлигинин башчы — Чарльз III. Падышанын атынан, шайлоодо же?ген партиянын лидеринин сунушу боюнча ?км?тт? генерал-губернатор дайындайт.
Мыйзам чыгаруу бийлиги Сенаттан (13 м?ч?с?н?н 10 м?ч?с? генерал-губернатор тарабынан жана 3 м?ч?с? оппозиция тарабынан дайындалат) жана ?к?лд?р палатасынан (15 депутат, калк тарабынан 5 жылдык м??н?тк? шайланат) турган эки палаталуу парламентке таандык.
Сот бийлиги Падышалык сотторго таандык.
Куралдуу к?чт?р?
[т?з?т?? | булагын т?з?т??]Эгеменд??л?кт? алгандан кийинки алгачкы жылдары Гренадада ?з?н?н куралдуу к?чт?р? болгон эмес, ошондуктан Улуу Британия аралды коргоо милдетин ?з?н? алган.
Гренаданын куралдуу к?чт?р? ?Элдик революциялык армия? биринчи жолу 1979-жылдагы революциядан кийин т?з?лг?н, бирок 1983-жылы АКШнын Гренадага басып киришинен кийин куралдуу к?чт?р толугу жоюлган.
1985-жылдын апрелинин ортосунда АКШнын жетекчилиги астында Блэйз ?км?т? ?ч?н биринчи полиция б?л?м?н даярдоо аяктаган, калган полиция б?л?мд?р?н даярдоо 30-жылдын 1985-сентябрына чейин б?т?ш? керек деп пландалган[9].
1985-жылы Гренада АКШнын Сент-Люсиядагы аскердик маневрлерине катышкан.
2015-жылга карата Гренада ?км?т?н?н аскерлештирилген куралдуу к?чт?р? Падышалык полиция к?чт?р?н?н (900 адам) жана жээк к?з?т?н?н б?л?г?н?н (60 киши) турат.
Административдик-аймактык т?з?л?ш?
[т?з?т?? | булагын т?з?т??]Гренада 6 париш деп аталан б?л?кт?рд?н жана эки к?з каранды аймактан турат:
| № | Париш | Адм.
борбору |
Аянты,
км2 |
Калкы,
(2001) адам |
Калкынын жыштыгы,
адам/км2 |
Карта |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Париш | 
| |||||
| 1 | Сент-Андру | Гренвил | 99 | 24 749 | 249,99 | |
| 2 | Сент-Давид | Сент-Девидс | 44 | 11 486 | 261,05 | |
| 3 | Сент-Жорж | Сент-Жоржес | 65 | 37 057 | 570,11 | |
| 4 | Сент-Жон | Гоуйав | 35 | 8 591 | 245,46 | |
| 5 | Сент-Марк | Виктория | 25 | 3 994 | 159,76 | |
| 6 | Сент-Патрик | Сауторс | 42 | 10 774 | 256,52 | |
| К?з каранды аймактар | ||||||
| 1 | Карриаку | Хиллсборо | 34 | 6 081 | 178,85 | |
| 2 | Кичи Мартиник | Норт Пойнт | 2,4 | 900 | 375,00 | |
| Жалпы | 346,4 | 103 532 | 298,88 | |||
Калкы
[т?з?т?? | булагын т?з?т??]Гренадалыктардын 82% мурунку африкалык кулдардын тукумдары[10][1]. XVII кылымда арал француз колонизациясына айлангандан кийин жергиликт?? калктын аз гана б?л?г? калган. 1857-1885-жылдары Гренадага Индиянын Бихар жана Уттар-Прадеш штаттарынан жумучулар келишимдин негизинде келишкен. Б?г?нк? к?нд? Гренаданын калктын 2,2%индиядан келген жумушчулардын урпактары т?з?т.[12] Ошондой эле француз жана англис улуттундагы адамдаржын чакан коомдору бар, калктын 13% б?л?г?н улуттар аралык никеден туулгандар т?з?ш?т.
Гренада, Кариб аралдарынын к?пч?л?к мамлекеттери сыяктуу эле, жарандарынын арасында чет ?лк?г? миграцияга кеткендердин саны чо? мамлекеттердин катарына кирет. К?пт?г?н жаштар чет ?лк?г? к?б?р??к м?мк?нч?л?кт?рд? издеп кетишкен жана миграциянын негизги себеби болуп экономикалык абал санадат. Гренадалыктар ?ч?н популярдуу миграциялык багыттарга Барбадос, Т?нд?к Американын шаарлары (Нью-Йорк, Торонто жана Монреаль сыяктуу), Улуу Британия (айрыкча Лондон жана Йоркшир[11]) жана Австралия кирет.
Диний курам
[т?з?т?? | булагын т?з?т??]Гренаданын диний курамы (2011) Протестанттар (49.2%) Католиктер (36%) Динге ишенбегендер (5.7%) Дини белгисиздер (1.3%) Жахабанын к?б?л?р? (1.2%) Растафари (1.2%) Башка диндер (5.5%)
2011-жылдагы калкты каттоо боюнча маалыматтарга ылайык, диний курамы т?м?нк?д?й[12][1]:
- Протестанттар — 49,2%
- Эл??нч? к?нд?кт?р — 17,2%
- Жетинчи к?нд?н адвентисттери — 13,2%
- Англикандар — 8,5%
- Баптисттер — 3,2%
- Ыйсадагы Кудайдын чирк??с?н?н жолдочуулары 2,4%
- Eвангелисттер — 1,9%
- Методисттер — 1,6%
- Башка агымдары — 1,2%
- Католиктер — 36%
- Динге ишенбегендер — 5,7%
- Дини белгисиздер — 1,3%
- Жахабанын к?б?л?р? — 1,2%
- Растафари — 1,2%
- Башка диндер (индуизм, ислам, афроамерикалык диндер жана иудаизм) — 5,5%
2022-жылы Гренадага ?Freedom House? уюму тарабынан дин тутуу эркиндиги ?ч?н т?рт баллдан т?рт балл берилген (жогорку баалоо)[13].
Тил
[т?з?т?? | булагын т?з?т??]Расмий тили болуп англис тили Конституциясында к?рс?т?лг?н. Француз тилинин вест-индиялык диалекти болуп саналган патуа тили да ке?ири колдонулат[14]. Индия менен Гренадалыктардын урпактарынын арасында дагы деле хинди тили к?н?мд?к жашоолорунда колдонулуп келет.
Экономикасы
[т?з?т?? | булагын т?з?т??]
Гренаданын экономикасынын негизин тейл?? тармагы, анын ичинде туризмден т?шк?н киреше т?з?т[15][16]. Гренада ?км?т? 1996-жылы оффшордук банктардын ишин ж?нг? салуучу бир нече укук-ченемдерин кабыл алгандан кийин, 1997-жылы оффшордук каржы кызматтарын к?рс?т? баштаган. 2001-жылы экономиканын бул сектору ?лк?н?н ички д?? продуктусунун 1,2% камсыз кылган.
Айыл чарбасында банан, какао, мускат жа?гагы, цитрус жемиштери, авокадо, жашылчалар, кант камышы, ж?г?р?, ?ст?р?л?т[17].
Тамак-аш жана текстиль иштет?? боюнча бир нече ишкалар иштейт.
Экспорттун негизги товарлары банан, какао, мускат жа?гагы жана негизги сатып алуучулар болуп Сент-Люсия (16,4%), АКШ (11,3%), Улуу Британия (11,3%) (2008-жылы).
Азык-т?л?к, ?н?р жай товарлары, отун жана башкалар импорттолот. Негизги импортточулары болуп Тринидад жана Тобаго (43,1%), АКШ (24,5%), Барбадос (3,6%) саналат.
Маданияты
[т?з?т?? | булагын т?з?т??]
Гренада маданияты — бул африкалык, кариб, европалык жана индиялык улуттардын бай аралашмасы, алар кылымдар бою колониялаштыруу, кул сатуу жана миграция аркылуу калыптанган. Гренададагы маданий жашоонун негизги аспекттери музыка, бий, ашкана, диний ишенимдер жана улуттук майрамдардан турат[18].
Кол менен жасалган буюмдар, мисалы, себеттер, зергер буюмдары жана жергиликт?? материалдардан жасалган сувенирлер Гренада базарларында ке?ири кездешет. С?р?т ?н?р? аралдын кооз жаратылышын, де?из тематикасын жана маданий ырымдарды чагылдырат.
Музыка жана бий
[т?з?т?? | булагын т?з?т??]Гренада ?з?н?н музыкалык салттары менен белгил??, анын негизин карибдик жанрлар т?з?т: калипсо, сока, регги жана зук. Жылдын негизги музыкалык иш-чарасы — Карнавал (Spice Mas), ал август айында ?тк?р?л?т. Карнавалда калипсо жана сока боюнча мелдештер, ошондой эле африкалык жана колониялык салттардан улам калыптанган кийимдердин параддары ?тк?р?л?т.
Ашкана
[т?з?т?? | булагын т?з?т??]Гренада ?Татымалдар аралы? деген атка конгон, анткени мускат жа?гагы, корица, калемпир жана башка к?пт?г?н жыпар жыттуу ?с?мд?кт?р бул жерде мол ?с?т. Салттуу ашканасы африкалыктардын, индиялыктардын жана европалыктардын таасирлери астында калыптанган[19]. Белгил?? тамактары:
- Ойл даун — эт, кокос с?т?, жашылча-жемиштер жана нан м?м?с?н?н жасалган улуттук тамак.
- Де?из азыктарынан жасалган тамактар, анын ичинде балыктар, рактар жана моллюскалар.
Майрамдар
[т?з?т?? | булагын т?з?т??]Гренадада 2024-жылы т?м?нк? мамлекеттик майрамдар белгиленет[20]:
- Жа?ы жыл – 1-январь.
- К?з карандысыздык к?н? – 7-февраль (1974-жылы Улуу Британиядан к?з карандысыздык алынган к?н).
- Ыйык Жума к?н? – 29-март.
- Пасха д?йш?мб?с? – 1-апрель.
- Эмгек к?н? – 1-май (Эл аралык эмгекчилер к?н?).
- Улуу д?йш?мб? – 20-май (Пасхадан жети жума ?тк?нд?н кийинки д?йш?мб?).
- Ыйык Евхаристия к?н? – 30-май.
- Боштондук к?н? – 5-август (кулчулуктун жоюлушун белгил??).
- Карнавалдуу д?йш?мб? жана шейшемби – 12 жана 13-август.
- Морис Бишоп к?н? – 19-октябрь (улуттук баатырдын урматына).
- Ыраазычылык к?н? – 25-октябрь.
- Рождество – 25-декабрь.
- Белектер к?н? – 26-декабрь.
Бул майрамдар Гренаданын маданий жана тарыхый мурасын чагылдырат. Кээ бир майрамдар, мисалы, Пасха жана Ыйык Евхаристия к?н?, христиандык салттарга негизделген[21]. Ал эми К?з карандысыздык к?н? жана Морис Бишоп к?н? сыяктуу майрамдар ?лк?н?н саясий жана улуттук тарыхы менен байланыштуу[22].
Социалдык тармагы
[т?з?т?? | булагын т?з?т??]Билим бер??
[т?з?т?? | булагын т?з?т??]Гренададагы билим бер?? системасы британ моделине негизделген жана т?м?нк? негизги баскычтарды камтыйт[23]:
- Мектепке чейинки билим бер??[23]: Бала бакчалар, негизинен, калкы жыш жайгашкан Сент-Жоржес жана Сент-Эндрюс райондорунда жайгашкан. Бул этап мектепке чейинки курактагы балдар ?ч?н жеткиликт??.
- Башталгыч билим бер??[23]: 6 жаштан 14 жашка чейинки балдар ?ч?н билим алуу акысыз жана милдетт?? болуп саналат. Башталгыч мектеп 6 жылга созулат. Аны аяктагандан кийин окуучулар орто мектепке ?т?? ?ч?н экзамен тапшырышат.
- Орто билим бер??[23]: Эки этаптан турат. Биринчи этап 3 жылга (7–9-класстар) созулат жана окууну токтотууну каалагандар ?ч?н сертификат алуу менен аяктайт. Экинчи этап 2 жылга созулат, анын аягында окуучулар Кариб жалпы билим бер?? сертификатын (CSEC) же Кембридж GCE экзамендерин тапшыра алышат.
- Жогорку билим бер??[23]: Негизги окуу жайларына Теофилус Альберт Марришоу атындагы колледжи кирет, ал жерде университеттин алгачкы курстарын окуу же кесиптик даярдык программаларын аяктоо м?мк?нч?л?г? бар. Ошондой эле Сент-Жоржес университети бакалавр даражаларын жана медицина, ветеринария жана башка тармактар боюнча кесиптик даярдоону сунуштайт.
- Кесиптик билим бер??[23]: ?км?т искусство, кол ?н?рч?л?к, спорт жана туризмге байланыштуу кызматчылардын жетишсиздигин толтурууга багытталган кесиптик билим бер??н? ?н?кт?р??д?.
Ошондой эле, м?мк?нч?л?г? чектелген балдар ?ч?н инклюзивдик билим бер?? ишке ашырылып жатат, бирок каражаттын жетишсиздигинен улам бул ч?йр?д? чект??л?р бар. ?км?т билим бер??н?н жеткиликт??л?г?н жана сапатын жакшыртуу боюнча иштерди улантууда[24].
Саламаттыкты сактоо
[т?з?т?? | булагын т?з?т??]Гренададагы саламаттыкты сактоо системасы мамлекеттик жана жеке секторлорду камтыйт жана негизинен баштапкы медициналык жардамга басым жасалат. Мамлекеттик медициналык кызматтар акысыз к?рс?т?л?т жана негизинен салык жыйноо жана тышкы гранттар, мисалы, Европа Биримдигинин жана аймактык уюмдардын колдоосу менен каржыланат. ?лк?д? 36 баштапкы медициналык борбор, 30 жардамчы мекеме, ?ч мамлекеттик оорукан жана бир психиатриялык оорукана бар[25].
Жеке сектор кененирээк кызматтарды сунуштайт, анда жабдуулардын сапаты жогору жана адистердин саны дагы арбын, бирок бул кызматтар кошумча акча-каражаттарды талап кылат. Калктын 10%дан аз б?л?г? жеке медициналык камсыздоого ээ, бул к?пт?г?н жарандар ?ч?н мындай кызматтарды жеткиликт?? кылбайт. Саламаттыкты сактоонун негизги к?йг?йл?р? диабет, ж?р?к-кан тамыр жана онкологиялык оорулар сыяктуу ?н?к?т оорулар болуп саналат жана алар ?лк?д?г? негизги ?л?м себептери бойдон калууда[25].
Вакцинация, балдардын ?л?м?н азайтуу жана инфраструктураны жакшыртуу боюнча жетишкендиктерге карабастан, Гренада сапаттуу медициналык кызматтарга жет??д? артта калууда. ?км?т бей?км?т уюмдар менен биргеликте бул к?йг?йл?рд? чеч?? ?ч?н профилактикалык программаларды жана диагностика системасын жакшыртууга багытталган иштерди ж?рг?з??д?[25].
Улуттук символдор
[т?з?т?? | булагын т?з?т??]-
Желеги -
Герби -
Гимни
-
Бугенвиллея -
Гренада к?г?чк?н? -
Мускат жа?гагы
.jpg)
Булактар
[т?з?т?? | булагын т?з?т??]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 CIA. The World Factbook. Grenada
- ↑ Crask, Paul. Grenada, Carriacou, Petite Martinique : the Bradt travel guide
- ↑ 3.0 3.1 Island Caribs and French Settlers in Grenada, 1498-1763
- ↑ Beverley A. Steele. Grenada: A History of Its People
- ↑ CARICOM. Member States and Associate Members
- ↑ UN. Member States
- ↑ An Ecoregion-Based Approach to Protecting Half the Terrestrial Realm
- ↑ Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity
- ↑ The Engineer. U.S. Army Engineer Center and Fort Belvoir, 1983
- ↑ Encyclop?dia Britannica. Grenada
- ↑ Yorkshire's Windrush generation to share their stories in new film
- ↑ WorldAtlas. What Religions Are Practiced In Grenada?
- ↑ Fredom House. Grenada
- ↑ Are They Dying? The Case of Some French-lexifier Creoles
- ↑ Grenada, secret gem of Caribbean, a must-see sailing destination
- ↑ The 10 best beaches in the world
- ↑ Agro-processing in Grenada and its future
- ↑ Spicemas Corporation
- ↑ Caribbean Food & Recipes
- ↑ Welcome to Public Holidays Global
- ↑ Worldwide Holidays
- ↑ Public Holidays
- ↑ 23.0 23.1 23.2 23.3 23.4 23.5 Education System in Grenada
- ↑ Profiles Enhancing Education Reviews (PEER)
- ↑ 25.0 25.1 25.2 Global Citizen Solutions
Тышкы шилтемелер
[т?з?т?? | булагын т?з?т??]| Т?нд?к Америка ?лк?л?р? | ||
|---|---|---|
| Эгеменд?? мамлекеттер | Антигуа жана Барбуда ? Багама аралдары ? Барбадос ? Белиз ? Гаити ? Гватемала ? Гондурас ? Гренада ? Доминика ? Доминикана Республикасы ? Канада ? Коста-Рика ? Куба ? Мексика ? Никарагуа ? Панама ? Сальвадор ? Сент-Люсия ? Сент-Винсент жана Гренадиндер ? Сент-Китс жана Невис ? АКШ ? Тринидад жана Тобаго ? Жамайка |  |
| К?з каранды аймактар | Америкалык Виргин аралдары ? Ангилья ? Аруба ? Бонайре, Синт-Эстатиус жана Саба ? Британиялык Виргин аралдары ? Испаниялык Виргин аралдары ? Гваделупа ? Гренландия ? Кайман аралдары ? Клиппертон ? Кюрасао ? Мартиника ? Монтсеррат ? Навасса ? Пуэрто-Рико ? Сан-Андрес жана Провиденсия ? Сен-Бартелеми ? Сен-Мартен ? Сен-Пьер жана Микелон ? Синт-Мартен ? Теркс жана Кайкос аралдары ? Венесуэланын федералдык ээликтери | |
